Sprawna wentylacja to jeden z kluczowych elementów do zachowania budynku w dobrym stanie. Ma ona też niebotyczny wpływ na zdrowie i samopoczucie domowników. Wybór odpowiedniego systemu wentylacji może również przełożyć się na… niemałe oszczędności. Co więc wybrać – wentylację grawitacyjną czy mechaniczną? Odkryj różnice między nimi i dowiedz się, jak wpływają na jakość powietrza w budynkach.
Aby zminimalizować starty energii cieplnej, w domach montuje się szczelne okna, używa materiałów budowlanych zapewniających wysoką izolacyjność oraz eliminuje mostki termiczne. Wreszcie aby zapewnić termoizolację, okłada się budynki grubymi warstwami styropianu. Żeby ciepło nie uciekało przez wentylację, zdarza się nawet, że zaślepia się kratki. Efekt? W superszczelnych domach na ścianach pojawiają się grzyby i pleśnie, bo wilgoć wytworzona podczas gotowania, kąpieli czy choćby oddychania nie ma jak wydostać się na zewnątrz. Wewnątrz budynku pozostaje też dwutlenek węgla i inne zanieczyszczenia, a także nieprzyjemne zapachy. To z kolei ma wpływ na zdrowie i samopoczucie domowników – mogą oni być ospali, skarżyć się na bóle głowy, częste choroby i alergie.
Jak widać sprawna wentylacja ma ogromne znaczenie zarówno dla stanu technicznego budynku, jak i jakości życia jego mieszkańców. Najprostszym sposobem zapewnienia wymiany powietrza między wnętrzem, a zewnętrzem domu jest zapewnienie nieszczelności w oknach i posiadanie drożnego pionu wentylacyjnego. Różnica ciśnienia, temperatury i gęstości gazów w czterech ścianach i poza nimi, wymusza obieg powietrza. Taki rodzaj wentylacji to wentylacja grawitacyjna. Alternatywą dla niej jest wentylacja mechaniczna, która nie tylko pozwala na wiekszą kontrolę nad wymianą powietrza, ale także nad jego jakością.
Tradycyjna i naturalna wentylacja grawitacyjna
W odniesieniu do wentylacji grawitacyjnej można spotkać się też z określeniami wentylacja tradycyjna albo naturalna. Do działania nie potrzebuje bowiem specjalnych urządzeń. Za jej działanie odpowiadają wyłącznie prawa fizyki, a konkretnie konwekcja.
Cieplejsze powietrze wewnątrz pomieszczenia unosi się ku górze. To powoduje, że w dolnej części tworzy się obszar o niższym ciśnieniu. W efekcie, przez otwory wentylacyjne lub szczeliny w oknach, do pomieszczenia wpływa powietrze z zewnątrz, które jest chłodniejsze. Ma to zrekompensować utratę powietrza ciepłego. Ciepłe powietrze nadal unosząc się ku górze jest „wypychane” z pomieszczenia przez otwory wentylacyjne znajdujące się w górnych częściach ścian, zwykle pod sufitem. Tym sposobem powietrze w naturalny sposób cyrkuluje: gdy zimniejsze wchodzi od dołu, cieplejsze unosi się coraz wyżej.
Zaletą wentylacji grawitacyjnej jest niski koszt jej utrzymania. Na ogół wystarczą coroczne przeglądy kominiarskie. Lista wad jest dłuższa:
- jeśli różnica temperatur między wnętrzem budynku, a zewnętrzem jest niewielka, wentylacja działa
- Wentylacja tradycyjna może mieć wpływ na izolację termiczną i powodować straty ciepła. Zimne powietrze, które wpada z zewnątrz musi zostać ogrzane, natomiast ciepłe ucieka w przewód wentylacyjny bez możliwości odzyskania energii.
- Zimny nawiew przez kratkę wentylacyjną może być powodowany ciągiem wstecznym. Z tego samego powodu z wentylacji można czuć brzydkie zapachy np. z kuchni czy łazienki – w pokoju.
- Brak kontroli nad jakością powietrza, które wpuszczane jest do domu. Brak filtrów oznacza, że teoretycznie świeże powietrze z zewnątrz może być pełne zanieczyszczeń.
- Brak kontroli nad ilością i prędkością przepływu powietrza. Nie da się dostosować przepływu np. do zmieniającej się ilości osób wewnątrz pomieszczenia.
- Jeśli wentylacja działa w sposób niewydajny, trzeba zamontować wentylator wyciągowy.
Rekuperacja czyli wentylacja mechaniczna z odzyskiwaniem ciepła
Tam, gdzie tradycyjne metody odsłaniają swoje ograniczenia, z pomocą przychodzi technologia. Na wentylację mechaniczną składają się wentylator bądź system wentylatorów, które odpowiadają za wymianę powietrza wewnątrz budynku i wytworzenie podciśnienia analogicznego jak w procesie wentylacji grawitacyjnej. Tutaj mamy jednak do czynienia z konwekcją wymuszoną. Jej przewaga nad wentylacją naturalną polega na:
- precyzyjnej kontroli ilości i prędkości przepływu powietrza,
- zastosowaniu filtrów, które poprawiają jakość powietrza: oczyszczają je z pyłków, dwutlenku węgla, wilgoci, bakterii, wirusów, a także kurzu, alergenów i innych zanieczyszczeń,
- elastyczności: systemy wentylacji mechanicznej łatwiej dopasować do kubatury i poszczególnych wymiarów budynku, nawet tych bardzo dużych,
- poprawie efektywności energetycznej: straty ciepła w porównaniu do wentylacji grawitacyjnej są mniejsze nawet o 70-90%,
- odzyskiwaniu ciepła: dzięki użyciu wymiennika ciepła czyli rekuperatora, energia z ciepłego powietrza, zamiast „pójść w komin” jest odzyskiwana i służy do ogrzania powietrza pobranego z zewnątrz. Użycie rekuperatora pozwala więc na oszczędności na ogrzewaniu,
- uniezależnienie od warunków atmosferycznych: nawet gdy na zewnątrz jest gorąco, a w budynku chłodno, wentylacja działa poprawnie.
System nawiewno-wywiewnej wentylacji mechanicznej z rekuperacją jest montowany w domach pasywnych, czyli wyjątkowo energooszczędnych budynkach, których wyróżnikiem są bardzo niskie koszty eksploatacyjne. Rekuperacja połączona z pompą ciepła i fotowoltaiką pozwala na zminimalizowanie rachunków zarówno za prąd, jak i ogrzewanie.
Rekuperacja. Tylko do nowych budynków?
Decyzję o tym, czy instalować wentylację mechaniczną, czy grawitacyjną najlepiej podejmować na etapie projektowania domu. Każdy z tych systemów wymaga innych rozwiązań, np. przy rekuperacji nie są potrzebne kominy wentylacyjne, z kolei okna nie powinny być wyposażone w mikrowentylację.
Nie znaczy to, że w starym budynku nie można zainstalować wentylacji mechanicznej. Jest to jak najbardziej możliwe, wymaga tylko remontu i większych nakładów finansowych. Jednak oszczędności czynione na rachunkach za ogrzewanie sprawią, że inwestycja z miesiąca na miesiąc będzie się zwracała. Trzeba też mieć na uwadze, że czyste powietrze to inwestycja w zdrowie i dobre samopoczucie.
