Efektywność energetyczna budynków stała się nie tylko kwestią ekologiczną, ale również ekonomiczną. Dlatego pojęcie “bilans energetyczny budynku” zyskuje na znaczeniu. Ale czym dokładnie jest bilans energetyczny i jak go obliczyć? W tym artykule przybliżymy te zagadnienia, podając konkretne wskazówki i narzędzia, które pomogą w optymalizacji zużycia energii w Twoim domu czy biurze. Odkryj kluczowe aspekty efektywności energetycznej i oszczędzaj energię w praktyczny sposób.
W codziennych rozmowach można czasami usłyszeć o „dogrzewaniu świata” albo o tym, że „pieniądze uciekają przez okno”. Dyskusje, w których używane są te metafory, dotyczą strat ciepła w domach lub mieszkaniach. W budynkach, w których energia zamiast pozostawać wewnątrz w postaci przyjemnego ciepła, znajduje nieszczelności i ucieka nimi mamy do czynienia z podwyższonym zapotrzebowaniem na ciepło. Aby sprawdzić, ile energii z zewnątrz jest potrzebne, aby ogrzać budynek należy zrobić bilans energetyczny. W niektórych źródłach jest on określany jako bilans cieplny. Nie można jednak mylić go ze świadectwem energetycznym domu lub lokalu, ponieważ jest to dokument, którego częścią może być bilans energetyczny.
Czego dowiemy się z bilansu energetycznego domu?
Bilans energetyczny domu daje informację o tym, jaka jest różnica pomiędzy zyskami energii, a jej stratami w budynku. Jeśli zyski przewyższają straty, można mówić o pozytywnym bilansie energetycznym. Jeśli jednak straty są większe niż zyski oznacza to, że musimy dostarczyć dodatkowe ciepło do budynku.
Z bilansu energetycznego można dowiedzieć się, czy budynek jest energooszczędny, pasywny czy też spełnia normy domu zeroenergetycznego. Uzyskane wyniki, można porównać z wartościami przenikalności przegród budowlanych dla nowych budynków i sprawdzić, które obszary opłaca się poddać termomodernizacji.
Do czego potrzebujemy bilansu energetycznego budynku?
Celem budownictwa energooszczędnego jest, aby dostarczając jak najmniej energii przez instalację grzewczą, maksymalizując wykorzystanie wewnętrznych i zewnętrznych zysków ciepła i minimalizując straty energii, zachowywać w budynku komfortową temperaturę. Bilans energetyczny będzie niezbędnym narzędziem, które finalnie przyczyni się do tego, że ogrzewanie będzie bardziej ekonomiczne.
Bilans energetyczny można wykonać zarówno dla domu w budowie, jak i istniejącego budynku, który ma przejść termomodernizację. Będą go potrzebować osoby, które chcą, aby ich domu były energooszczędne lub pasywne. W bilansie uwzględnione zostaną wytyczne dotyczące budowy i izolacji. Pozwoli to również zorientować się, czy budynek spełnia wymagania izolacyjności cieplnej określone w obwieszczeniu Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 15 kwietnia 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
Kolejnym dokumentem, oprócz świadectwa energetycznego budynku, jest audyt energetyczny. Oba dokumenty odnoszą się do efektywności energetycznej obiektów, ale pełnią różne funkcje. Świadectwo energetyczne klasyfikuje budynek pod względem zużycia energii, prezentując jego ogólną efektywność. Z kolei audyt energetyczny dokładnie analizuje zużycie energii, wskazując obszary do poprawy i proponując konkretne rozwiązania. Jednym z elementów badanych w audycie energetycznym jest aktualny bilans energetyczny budynku. Dzięki niemu audytor może wskazać elementy do poprawy w izolacyjności budynku.
Ponadto, audyt energetyczny jest niezbędny przy ubieganiu się o maksymalne dofinansowanie do termomodernizacji z programu „Czyste Powietrze”.Dopłaty dla osób, które nie dokonały audytu, są znacznie niższe.
Co uwzględnia się w bilansie energetycznym?
Na wynik bilansu energetycznego wpływ mają m.in.:
- powierzchnia i kubatura wnętrza,
- izolacyjność termiczna przegród (fundamentów, ścian, dachu, okien),
- rodzaj wentylacji (grawitacyjna, mechaniczna, rekuperacja),
- kształt i konstrukcja domu,
- usytuowanie budynku (zyski ciepła wynikające z nasłonecznienia budynku),
- cechy otoczenia,
- wyposażenie techniczne budynku związane z zyskami lub stratami ciepł
Jak widać, wiele współczynników potrzebnych do obliczenia bilansu energetycznego budynku nie jest oczywistych. Jak np. położenie budynku względem kierunku geograficznego. Ten parametr ma jednak istotny wpływ na wynik, bowiem od usytuowania domu zależą zyski ciepła od promieniowania słonecznego. Często przyjmuje się, że najlepiej, aby budynek był zorientowany elewacją przeszkloną na południe. Oznacza to, że pomieszczenia, gdzie spędza się większość dnia są skierowane na południe, a pomieszczenia gospodarcze lub garaż — na północ. Jednak w wyliczeniach trzeba też wziąć pod uwagę także cechy otoczenia: czy w sąsiedztwie domu są budynki zacieniające o podobnej wysokości lub wyższe albo czy dom postawiony jest na działce z gęstym lasem iglastym.
W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej zdefiniowane są też zyski ciepła. Oprócz ciepła dostarczonego przez promienie słoneczne do budynku lub jego części, przez zyski ciepła rozumie się też ciepło wytworzone wewnątrz budynku lub części budynku przez użytkowników oraz przez urządzenia niebędące częścią systemów technicznych. Oznacza to, że przy bilansie energetycznym pod uwagę brany jest też „współczynnik ludzki”, czyli fakt, czy ciepło generują też domownicy, czy wyłącznie sprzęty elektryczne.
Jak obliczyć bilans energetyczny budynku?
Obliczenie bilansu energetycznego budynku to bardzo skomplikowany i czasochłonny proces. Można przy nim wykorzystać np. wspomniane wyżej rozporządzenie, gdzie określono metodologię wyznaczania charakterystyki energetycznej. Jednak dla osoby, która nie zajmuje się na co dzień np. sporządzaniem świadectw charakterystyki energetycznej, obliczenie niektórych parametrów będzie trudne.
Posiłkować można się także dostępnymi w Internecie kalkulatorami energetycznymi. Trzeba jednak mieć świadomość, że wynik będzie uśredniony i nie zostaną w nim uwzględnione wszystkie parametry charakterystyczne dla konkretnego budynku.
Rozwiązaniem, które da najbardziej dokładny wynik, jest zamówienie charakterystyki energetycznej budynku lub audytu energetycznego u licencjonowanego inżyniera. Taka osoba posiada nie tylko doświadczenie i wiedzę, ale też specjalny sprzęt i oprogramowanie, które pomogą jej w obliczeniach.
Co zrobić, aby dom był bardziej energooszczędny?
Kilkadziesiąt lat temu, gdy z budynku „uciekało” ciepło, sięgało się po kit do okien i ręcznik do zatkania wentylacji. Obecnie świadomość w tym zakresie znacznie wzrosła i już wiadomo, że takie metody nie przynoszą najlepszych efektów. Nieszczelne okna najlepiej więc wymienić na trójszybowe o jak najniższym współczynniku przenikania ciepła. Kolejnym ważnym czynnikiem jest docieplenie ścian oraz dachu. To właśnie tą drogą (zaraz po nieszczelnych oknach i drzwiach) ucieka najwięcej ciepła. Dobrze też wyposażyć dom w wentylację mechaniczną z rekuperacją. Pozwoli to odzyskiwać ciepło z powietrza, które w przypadku wentylacji grawitacyjnej, byłoby wypuszczane na zewnątrz budynku.
Duży wypływ na zmniejszenie poboru energii w budynku ma też zamontowanie pompy ciepła. Urządzenie do ogrzewania wykorzystuje odnawialne źródła energii oraz jest dobrze zaizolowane termicznie. Pobiera przy tym minimalną ilość energii elektrycznej. Dzięki temu jest nie tylko energooszczędne, ale też ekologiczne. Co ciekawe, pompy ciepła montowane są także w domach pasywnych, czyli takich, gdzie zużycie energii wynosi maksymalnie 15 kwh/m2/rok.
